|
|
JASNA GÓRA - klasztor oo. Paulinów w Częstochowie, sanktuarium narodowe, zespół zabytkowy o wspaniałej tradycji i historii, gdzie kult religijny, spuścizna duchowa i artystyczna tworzą niepowtarzalny klimat. Klasztor ufundował w 1382 roku ks. Władysław Opolczyk, który ofiarował mu również Obraz Matki Boskiej (Czarnej Madonny). Po wygnaniu ks. Władysława potwierdził i rozszerzył nadania fundatora Władysław Jagiełło (1393). W 1430 roku klasztor został złupiony, a obraz Matki Boskiej został sprofanowany. Odrestaurowano go z polecenia Władysława Jagiełły. W związku z napadami, z inicjatywy starosty krzepickiego i olsztyńskiego - Mikołaja Wolskiego i na polecenie Zygmunta II Wazy rozpoczęto prace fortyfikacyjne (1620-1648). W ich wyniku powstała twierdza bastionowa, która w 1655 roku wytrzymała trzytygodniowe oblężenie wojsk szwedzkich. Po wielkim pożarze 1 1690 roku nastąpiła przebudowa zespołu w stylu barokowym. Twierdza jasnogórska rozbudowywana i wzmacniana wytrzymała oblężenie wojsk szwedzkich w czasie wojny północnej, a także wojsk austriackich w 1809 roku. W 1813 roku na rozkaz cara Aleksandra I zniwelowano i zasypano obwałowania ziemne i fosy. W 1844 r. mury oblicowano cegłą, a po pożarze wieży w 1900 r. odbudowano je wg projektów architektów Stefana Szylkera i Józefa Dziekońskiego. Jasna Góra jest jednym z najbardziej znanych miejsc pielgrzymkowych w świecie - obok Benares, Mekki, Lourdes i Rzymu. Czterokrotnie odwiedzał ją papież Jan Paweł II (1979, 1983, 1987, 1991). W okresie porozbiorowym, a także podczas obu wojen światowych rosło znaczenie kultu Matki Boskiej Częstochowskiej, wspomagane przez literaturę narodową. Jasna Góra okazała się integrującym naród centrum życia religijnego i duchownego Polski. Obecnie zespół architektoniczny wraz z ogrodami zajmuje przestrzeń około 5 ha. Posadowiony na wzgórzu i uwieńczony smukła wieżą (106,3 m), która góruje na miastem i okolicą. Jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc w Polsce jest klasztor Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie. Położony na szczycie wapiennego wzgórza zespół zabudowań klasztornych przyciąga rokrocznie ponad 4 mln ludzi, którzy szukają tu przeżyć duchowych, ale i turystycznych atrakcji. Uważana za duchową stolicę Polski Jasna Góra odegrała w swoich dziejach szczególną rolę narodowego sanktuarium, w którym w najgorszych czasach można było znaleźć duchową pociechę. Jednocześnie klasztor jasnogórski zgromadził w ciągu wieków wspaniałe zbiory dzieł sztuki i historycznych pamiątek, stając się już z tego powodu miejscem godnym odwiedzin. Kaplica Cudownego Obrazu była rozbudowywana wraz ze zwiększaniem się ruchu pielgrzymkowego. Jej najstarszą część stanowi obecne prezbiterium. Była to pierwotna kaplica gotycka, zbudowana za czasów króla Władysława Jagiełły. Znajduje się tutaj barokowy hebanowy ołtarz ze srebrną dekoracją rzeźbiarską (1650 r.). Srebrna zasłona, która zakrywa Cudowny Wizerunek, pochodzi z 1673 roku. Wspaniała, wykonana w Gdańsku barokowa krata oddziela prezbiterium od nawy. Ściany pokrywają wota o różnej wartości artystycznej bądź emocjonalnej. Na Jasną Górę przybywa rocznie ok. 3-4 mln pielgrzymów, także z zagranicy.
Bazylika Kościół jasnogórski powstał w latach 40. XV w., rozbudowany został w latach 60. tegoż stulecia. W 1690 spłonął, odbudowany 1690-1695 jako późnobarokowa bazylika (polichromia i sztukateria K. Dankwart). Wieżę wzniesiono 1617-1620, rekonstruowano 1900-1905 wg projektu S. Szyllera i J.P. Dziekońskiego. Do bazyliki przylegają kaplice: Matki Bożej Częstochowskiej (1429-1450, freski T. Dolabelli z 1609, rozbudowana 1641-1644, ozdobiona przez Dankwarta 1693-1695) z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej w ołtarzu ufundowanym w 1650 przez kanclerza J. Ossolińskiego, Św. Pawła Pustelnika (mauzoleum Denhoffów, 1644-1676) i Aniołów Stróżów (mauzoleum Jabłonowskich, 1626, przebudowana 1751-1759 dzięki funduszom księcia S.W. Jabłonowskiego). W latach 1900-1913 zbudowano monumentalne stacje Drogi Krzyżowej (P. Weloński i Szyller), 1921-1926 wzniesiono Wieczernik (wg projektu A. Szyszko-Bohusza). Klasztor Pierwszy budynek klasztoru powstał w 1393, przebudowany 1425-1429 w stylu gotyckim, rozbudowany 1466. Około 1644-1670 zbudowano wielki refektarz, 1647 - Salę Rycerską, w której m.in. w 1658 odbył się sejm z udziałem króla Jana II Kazimierza. 1736-1739 w zachodnim skrzydle klasztoru powstały nowe pomieszczenia dla biblioteki (istniejącej od XV w.), wzniesione wg projektu F. Placidiego, rozbudowane 1920-1924 zgodnie z projektem Szyszko-Bohusza, obejmujące cenne zbiory, zwłaszcza starodruków. Twierdza Jasnogórska twierdza powstała w latach 1620-1644 dzięki staraniom Władysława IV Wazy, wg wzorów włosko-holenderskich, rozbudowana w 2 poł. XVII i 1. poł. XVIII w. Zwana Fortalitium Marianum, opierała się atakom Szwedów, Austriaków i Rosjan. W 1793 zajęta przez wojska pruskie, usunięte 1806 przez Francuzów. 1813 rozebrana przez Rosjan, zrekonstruowana 1842. Archiwa i Skarbiec Jasnogórskie archiwum klasztorne przechowuje m.in.: cenne zbiory dokumentów pergaminowych, rękopisów akt i kronik, przywilejów fundacyjnych i nadań, księgi liturgiczne, mszały, rejestry cudów i wotów, spisy gości, nadto zbiory monet i znaczków pocztowych. Skarbiec na Jasnej Górze stanowi bezcenny zbiór pamiątek historycznych i narodowych, gromadzonych od XV w. jako dary oraz wota dziękczynne i błagalne, ofiarowane przez pielgrzymów wizerunkowi Matki Bożej Częstochowskiej. Do ich przechowywania przeznaczono wzniesiony 1649-1651 specjalny budynek, przebudowany 1920-1921 wg projektu Szyszko-Bohusza. Skarbiec, zorganizowany przed 1900 w sposób muzealny, ma pełną dokumentację naukową i fotograficzną. Najbogatsze i najbardziej wartościowe zbiory ma dział złotnictwa, w którym znajdują się m.in.: najstarszy dar (Zygmunta I Starego) - gotycko-renesansowa monstrancja z 1542, relikwiarze, np. srebrny i złocony tzw. Tryptyk wrocławski z grawerowanymi scenami wg A. Dürera na odwrocie, wykonany w 1511 w Norymberdze, ołtarzyki domowe, m.in. ze srebra i hebanu - dar Jakuba i Konstantego Sobieskich, komplety naczyń liturgicznych, np. wyróżniający się niezwykłym artyzmem i oryginalnością tzw. Komplet koralowy, wykonany w 1670 we Włoszech, ozdobiony koralami oprawionymi w złoto, dar króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W Skarbcu znajdują się także militaria, szaty liturgiczne, ozdoby obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, odznaczenia, m.in. Mały Order Złotego Runa (dar Władysława IV Wazy). Oryginalnym działem są portrety trumienne i epitafijne. W Skarbcu przechowuje się również pamiątki po wybitnych Polakach, m.in.: ołtarzyk, kapliczkę i szkatułkę T. Kościuszki, złote pióro H. Sienkiewicza, nadto krzyże Virtuti Militari, urny z prochami więźniów z obozów koncentracyjnych, monstrancję z drewna używaną przez kapłanów w Dachau, różaniec wykonany z chleba w Ravensbrück. Znajduje się w nim także złożony w 1983 przez L. Wałęsę jako wotum medal wraz z otrzymaną przezeń pokojową Nagrodą Nobla. Zdjęcia z JASNEJ GÓRY znajdują się w GALERII. |
|
